При чтении религиозной литературы нередко на выручку приходит знание того, кто из теологов в какое время жил. Есть немало теологов из разных эпох с одинаковыми именами. То же самое можно сказать и о книгах. Например, читая Ибн Абидина и встречая в его текстах ссылку на книгу «Любаб», мы понимаем, что там никак не может подразумеваться та книга «Любаб», что была впоследствии написана его учеником Абдульгани Гунейми.

Ниже представлена таблица с именами ханафитских правоведов – от основателя мазхаба до теологов последнего века. Указаны лишь наиболее известные правоведы. Не были указаны некоторые из тех теологов, которые хотя и заслуживали включения в данный список, но отличились также и в других областях. Если б этих ограничений не было, список стал бы практически бесконечным.

№ Имя Книги Годы Город Страна

ВТОРОЙ ВЕК (719–816 гг. н. э.)

1) Абу Ханифа Асар (80–150 г.х.) Куфа
2) Абу Юсуф Амали, Харадж (113–182 г.х.) Куфа, Багдад
3) Мухаммад Шейбани Асль, Джами (сагир, кабир), Зиядат, Сияр кабир (132–189 г.х.) Васит, Куфа, Багдад,Ракка.
4) Зуфар (110–158 г.х.) Куфа, Басра

ТРЕТИЙ ВЕК (816–913 гг. н. э.)

1) Хасан ибн Зияд Люлюи «Муджаррад» (у. 204 г.) Куфа
2) Абу Сулейман Муса Джузаджани «Навадир» (у. п. 200 г.) Багдад
3) Муалля ибн Мансур Рази «Навадир» (о. 150–211 г.х.) Багдад
4) Абу Хафс Кабир Бухари (150–217 г.х.) Бухара
5) Иса ибн Абан «Худжадж» (сагир, кабир) (у. 221 г.)Басра
6) Мухаммад ибн Самаа Тамими «Адаб кади» (130–233 г.х.) Багдад
7) Ахмад ибн Амр Хассаф «Ахкям аукаф» (о. 185–261 г.х.) Багдад
8) Мухаммад ибн Шуджа Сальджи «Манасик» (181–266г.х.) Багдад

ЧЕТВЕРТЫЙ ВЕК (913–1010 гг. н. э.)

1) Тахави «Шарх маани асар», «Мухтасар» (239–321 г.х.) Таха
2) Матуриди «Таухид», «Тавилят ахль сунна» (у. 333 г.) Самарканд
3) Мухаммад Хаким Шахид «Кяфи» (Мухтасар асль) (у. 334 г.)Бухара
4) Абу Хасан Кархи «Мухтасар» (260–340г.х.) Багдад
5) Абу Бакр Джассас Рази «Ахкям Коран», «Шарх «Мухтасар» Тахави» (305–370 г.х.) Рей, Багдад

6) Абу Джафар Хиндувани «Шарх «Джами сагир»» (300–362 г.х.) Балх
7) Абу Ляйс Самарканди «Навазиль», «Уюн масаиль» (у. 373 г.) Самарканд

ПЯТЫЙ ВЕК (1010–1107 гг. н. э.)

1) Кудури «Мухтасар», «Таджрид» (362–428г.х.) Багдад
2) Абу Зейд Дабуси «Таквим адилля» (367–430г.х.) Бухара
3) Абу Аббас Ахмад Натифи «Джумаль ахкя»м,» Вакиат» (у. 446 г.) Рей
4) Абдульазиз Хальвани «Мабсут» (у. 448 г.) Бухара
5) Абу Хасан Али Сугди «Нутаф фи фатава» (у. 461 г.) Бухара
6) Абу Наср Ахмад Акта «Шарх «Мухтасар» Кудури» (у. 474 г.) Рамхормоз
7) Ахмад ибн Мансур Исбиджаби «Шарх «Джами сагир»» (у. 480 г.) Самарканд
8 Фахр-уль-ислам Али Баздави «Усуль» (о. 400–482 г.х.) Самарканд
9) Хувахар-заде «Мабсут» (у. 483 г.) Бухара
10)) Сарахси «Мабсут», «Шарх «Сияр кабир»» (у. о. 490 г.) Серахс, Узген

ШЕСТОЙ ВЕК (1107–1204 гг. н. э.)

1 Захируддин Кабир Маргинани у. 506
2) Али Исбиджаби «Шарх «Мухтасар» Тахави» 454–535 Самарканд
3) Садр Шахид «Вакиат»,»Шарх адаб кади» 483–536 Бухара
4) Наджмуддин Умар Насафи «Таляба таляба» 461–537 Карши
5) Аляуддин Мухаммад Самарканди «Тухфат фукаха» у. 539 Бухара
6) Замахшари «Руус масаиль» (467–538г.х.) Замахшар
7) Абу Фатх Абдурашид Вальвалиджи «Фатава» (467 – п. 540 г.х.) Кундуз
8) Ахмад ибн Муса Кашши «Маджму навазиль» (у. о. 550 г.)
9) Насыруддин Мухаммад Самарканди «Фикх нафи», «Мультакат» (у. 556 г.) Самарканд
10) Рукнуддин Кирмани «Джавахир фатава» (у. 565 г.)
11) Сиражуддин Али Уши «Фатава», «Бад амали» (у. п. 569 г.) Ош
12) Абу Музаффар Асгад Карабиси «Фурук» (у. 570 г.)
13) Радиуддин Сарахси «Мухит ридави» (у. 571 г.) Алеппо, Дамаск
14) Абу Наср Ахмад Аттаби «Фатава», «Шарх зиядат» (у. 586 г.) Бухара
15) Абу Бакр ибн Масуд Касани «Бадаи санаи» (у. 587 г.)Касан, Алеппо

16) Хасан ибн Мансур Кадихан «Фатава» (у. 592 г.)
17) Бурхануддин Маргинани «Хидоя», «Таджнис» (у. 593 г.) Риштан, Маргилан, Самарканд
18) Джамалуддин Ахмад Газнави «Хави кудси» (у. 593 г.) Алеппо
19) Хусамуддин Али Рази «Хулясат даляиль фи танких масаиль» (у. 598 г.) Алеппо, Дамаск

СЕДЬМОЙ ВЕК (1204–1301 гг. н. э.)

1) Тахир ибн Ахмад Бухари «Хулясат фатава» (у. п. 600 г.) Бухара
2) Бурхануддин Махмуд Бухари «Мухит Бурхани», «Захира Бурхания» (у. 616 г.) Маргилан, Бухара
3) Захируддин Мухаммад Бухари «Фатава Захирия» (у. 619 г.) Бухара
4) Мадждуддин Мухаммад Усрушни «Фусуль» (у. 633 г.) обл. Усрушана
5) Мухаммад ибн Абдусаттар Кардари «Шарх «Мунтахаб» Хусами» (559–642г.х.) Бухара
6) Абдурахим Маргинани «Фусуль имади» (у. п. 651 г.) Маргилан
7) Аляуддин Тарджумани «Ятимат дахр» (у. 654 г.) Ургенч
8) Наджмуддин Мухтар Захиди «Кунья», «Хави», «Муджтаба» (у. 658 г.) Газмин
9) Зейнуддин Мухаммад Рази «Тухфат мулюк» (610 – п. 666 г.х.) Рей
10) Махмуд ибн Ахмад Махбуби «Викая» (у. 673 г.)
11) Джалалуддин Карлани «Кифая» (шарх «Хидоя») (у. 676 г.) обл. Хорезм
12) Абу Фадль Абдулла Маусили «Мухтар ли фатва», «Ихтияр» (599–683 г.х.) Мосул, Дамаск, Багдад
13) Музафаруддин Ахмад ибн Саати «Маджма Бахрейн» (у. 694 г.) Баальбек, Багдад

ВОСЬМОЙ ВЕК (1301–1398 гг. н. э.)

1) Умар ибн Мухаммад Суннами «Нисаб ихтисаб», «Фатава дияия» (с 1-й пол. 7-го в. до 1-й четв. 8-го в.)
2) Дауд ибн Юсуф Хатыб «Фатава гиясия» (1-я пол. 8-го в.)
3) Мухаммад ибн Мухаммад Кашгари «Муньят мусалли» (у. 705 г.) Кашгар
4) Хафизуддин Насафи «Манар», «Канз дакаик», «Кяфи» (о. 620–710 г.х.) Карши
5) Абу Аббас Ахмад Саруджи «Гая» (шарх «Хидоя») (637–710 г.х.)
6) Хусамуддин Хусейн Сигнаки «Нихая», «Кяфи» (шарх «Усуль» Баздави) (у. о. 714 г.) Сыгнак
7) Фахруддин Усман Зейляи «Табьин хакаик» у. 743 Каир
8) Убайдулла ибн Масуд Махбуби «Шарх «Викая», Нукая» (у. 745 или 747 г.) Бухара
9) Кивамуддин Мухаммад Кяки «Мирадж дирая» (у. 749 г.) Каир
10) Амир Кятиб Иткани «Гаят баян»,»Шамиль» (685–758 г.х.) Икан
11) Ибрахим ибн Али Тарасуси «Анфа васаиль» (Фатава тарасусия) (721–758г.х.) Дамаск
12) Джамалуддин Зейляи «Насб рая» (у. 762 г.) Каир
13) Абдульваххаб ибн Ахмад ибн Вахбан «Манзумат» (728–768г.х.) Дамаск
14) Тахир ибн Ислам Хорезми «Джавахир фикх» (у. п. 771 г.) обл. Хорезм
15) Сиражуддин Умар Газнави Хинди «Зубдат ахкям» о. 704–773
16) Алим ибн Аля Татархани «Фатава татархания» (у. 786 г.) Дели
17) Акмалюддин Бабарти «Иная»,»Такрир» о. (710–786г.х.) Каир
18) Шамсуддин Мухаммад Кунави «Дурар Бихар», Шарх «Маджма Бахрейн»» (у. 788 г.) Конья

ДЕВЯТЫЙ ВЕК (1398–1495 гг. н. э.)

1) Абу Бакр ибн Али Хаддад Сирадж» ваххадж», «Джаухара наира» (720–800г.х.) Забид
2) Абдулятиф ибн Маляк «Шарх манар» (у. 801 г.) Тире
3) Махмуд ибн Исраиль ибн кади Самавна «Джами фусуляйн», «Лятаиф ишарат» (у. 818 или 823 г.) Самавна
4) Мухаммад Баззази Кардари «Фатава баззазия» (у. 827 г.)
5) Сиражуддин Абу Хафс Умар Кари Хидоя «Фатава Кари Хидоя» (о. 750–829 г.х.) Каир
6) Абу Хасан Али Тарабулуси «Муин Хуккям» (у. 844 г.) Иерусалим
7) Абу Бака ибн Дия «Бахр амик», «Тарих Мекка» (789–854г.х.) Мекка
8) Бадруддин Айни «Биная», «Рамз хакаик» (762–855г.х.) Газиантеп, Каир
9) Камалуддин ибн Хумам «Фатх Кадир», «Зед факир» (788–861г.х.) Александрия
10) Абу Фида Касим ибн Кутлюбуга «Таших ва тарджих», «Муньят альмаи» (802–879г.х.) Каир
11) Шамсуддин ибн Амир Хадж «Халябат муджалли»,»Такрир ва тахбир» (825–879г.х.) Алеппо
12) Мухаммад ибн Фарамурз мулла Хусру «Гурар ахкям», «Дурар хуккям» (у. 885 г.) Стамбул

ДЕСЯТЫЙ ВЕК (1495–1592 гг. н. э.)

1) Сариуддин Абдульбарр ибн Шихна «Шарх «Манзумат» Ибн Вахбан» (851–921г.х.) Алеппо, Каир
2) Ибрахим ибн Муса Тарбулуси «Исаф ли ахкям аукаф» (853–922г.х.) Триполи
3) Ахмад ибн Сулейман (Ибн Кемаль Паша) «Идах фи шарх ислях» (у. 940 г.) Адрианополь
4) Ахмад ибн Юнус Шильби «Хашият табьин хакаик» (у. 947 г.) Каир
5) Шамсуддин Мухаммад Кухустани «Джами румуз», «Джами мабани» (у. о. 950 г.) Бухара
6) Ибрахим ибн Мухаммад Халяби «Мультака абхур», «Гуньят мутамалли» (у. 956) Алеппо
7) Зейнуддин ибн Ибрахим (Ибн Нуджейм) «Бахр раик», «Ашбах ва назаир» (у. 970) Каир
8) Мухаммад ибн Бир Али Биркави «Тарика Мухаммадия» (929–981г.х.)
9) Мухаммад мауля Абу Сууд «Тафсир Аби Сууд» (898–982г.х.) Искилип
10) Синануддин Юсуф Амаси «Табьин махарим» (893–986г.х.)
11) Ахмад ибн Махмуд Кади-заде «Натаидж афкяр» (такмиля «Фатх Кадир») (у. 988 г.) Стамбул
12) Рахматулла Синди «Любаб манасик» (о. 933–993г.х.) обл. Синд, Гуджарат

ОДИННАДЦАТЫЙ ВЕК (1592–1689 гг. н. э.)

1) Сиражуддин Умар ибн Ибрахим (Ибн Нуджейм) «Нахр фаик» (у. 1005 г.)
2) Шихабуддин Тумурташи Газзи «Танвир абсар», «Мусъифат мафатих» (939 – о. 1007г.х.) Газа
3) Али Кари «Фатх баб иная», «Миркат мафатих» (у. 1014) Герат, Мекка
4) Абу Мухаммад Багдади «Маджма даманат» (у. о. 1030 г.)
5) Исмаил ибн Абдульгани Набулуси «Ахкям (шарх «Дурар хуккям»)» (1017–1062г.х.) Дамаск
6) Абу Ихляс Шурунбулали «Нур идах», «Гунья хашия аля «Дурар»» (994–1069г.х.) Каир
7) Абдурахман Шейхи-заде «Маджма анхур» (у. 1078)
8) Хайруддин ибн Ахмад Рамли «Фатава хайрия» (993–1081г.х.) Рамла
9) Абдулькадир ибн Юсуф Кадри эфенди «Вакиат муфтин» (1014–1083г.х.) Стамбул
10) Низамуддин Бурханфури «Фатава аламгирия» (в соавторстве)
11) Аляуддин Мухаммад Хаскафи «Дурр мухтар», «Дурр мунтака» (1025–1088г.х.) Дамаск
12) Ахмад ибн Мухаммад Хамави «Гамз уюн басаир» (у. 1098) Каир
13) Мухаммад Анкарави «Фатава анкаравия» (о. 1028–1098г.х.) Анкара
14) Ибн Бири «Умдат зави басаир» (1023–1099г.х.) Медина, Мекка

ДВЕНАДЦАТЫЙ ВЕК (1689–1786 гг. н. э.)

1) Асгад ибн Аби Бакр Ускудари Медини «Фатава асгадия» (1050–1116г.х.) Медина
2) Абдульгани ибн Исмаил Наблуси «Нихаят мурад», «Джаухар кяли» (1050–1143г.х.) Дамаск
3) Абу Сууд Азхари Фатхулла «мугин» (у. 1172)
4) Абу Сагид Мухаммад Хадими «Барика махмудия» (1113–1176г.х.) Хадим
5) Мухаммад Хашим Татави «Факихат бустан» (1104–1174г.х.) обл. Татта
6) Ибрахим ибн Мустафа Мазари Халяби «Тухфат ахъяр» (у. 1190) Алеппо
7) Мустафа ибн Мухаммад Таи «Тауфик Рахман» (1138–1192г.х.)

ТРИНАДЦАТЫЙ ВЕК (1786–1883 гг. н. э.)

1) Ахмад ибн Мухаммад Тахтави «Хашият Тахтави аля «Дурр»» (у. 1231) Каир
2) Мухаммад Амин (Ибн Абидин) «Радд «Мухтар», Укуд дуррия» (1198–1252г.х.) Дамаск
3) Мухаммад Абид Синди Медини «Тавали Анвар» (1190–1257г.х.) Медина
4) Абдульгани Гунейми Майдини «Любаб фи шарх китаб» (1222–1298г.х.) Дамаск

ЧЕТЫРНАДЦАТЫЙ ВЕК (1883–1980 гг. н. э.)

1) Абдульхай Лакнави » Умдат риая», «Сиая» (1264–1304г.х.) Банда, Лакхнау
2) Марджани Назурат хак (1233–1306г.х.) Казань
3) Аляуддин Мухаммад ибн Абидин «Хадия ва аляия» (1244–1306г.х.) Дамаск
4) Мухаммад Аббаси Махди » Фатава махдия» (1243–1315г.х.) Александрия, Каир
5) Мухаммад Камиль Тарабулси «Фатава камилия» (1244–1315г.х.) Триполи
6) Амин Али Хайдар эфенди «Дурар хуккям» (шарх «Маджалля») (у. 1321) Ахиска, Стамбул
7) Рашид Ахмад Гангохи «Фатава рашидия» (1244–1323г.х.) Гангох, Деобанд
8) Абдулькадир Рафии «Такрир аля «Дурр Мухтар»» (1248–1323г.х.) Триполи, Каир
9) Мухаммад Халид Атаси » Шарх «Муджаллят ахкям»» (1253–1326г.х.) Хомс
10) Азизурахман Усмани «Азиз фатава» (1275–1347г.х.) Деобанд
11) Халиль ибн Абдулькадир Нахляви «Дурар мубаха» (у. 1350) Дамаск
12) Мухаммад Бахыт Мутыи «Фатава» (1271–1354г.х.) Мутыа, Каир
13) Ахмад ибн Мухаммад Зарка «Шарх «Каваид фикхия»» (1285–1357г.х.) Алеппо
14) Ашраф Али Танви «Имдад фатава» (1280–1362г.х.) Тана Баван
15) Кифаятулла Дехлеви «Кифаят муфти» (1292–1372 г.х.) Шахджаханпур, Дели
16) Ахмад ибн Мухаммад Курди «Фатава халябия» (1297–1373 г.х.) Алеппо
17) Зафар Ахмад Усмани «Иляу сунан», «Имдад ахкям» (1310–1394 г.х.) Сахаранпур, Тана Баван, Хайдарабад (Синд)
18) Мухаммад Шафи «Джавахир фикх», «Имдад муфтин» (1314–1396 г.х.)Деобанд, Карачи

ПЯТНАДЦАТЫЙ ВЕК (с 1980 г. н. э.)

1) Махмуд Хасан Гангохи «Фатава махмудия» (1325–1417 г.х.) Гангох, Деобанд, Сахаранпур
2) Низамуддин Азами «Низам фатава» (1328–1420 г.х.) Ондра, Деобанд
3) Абдурахим Ладжпори «Фатава рахимия» (1321–1422 г.х.) обл. Гуджарат
4) Рашид Ахмад Людианви «Ахсан фатава» (1341–1422 г.х.) Людиана, Деобанд, Карачи

Примечание. Сокращения «о.», «у.» и «п.» означают «около», «умер» и «после». В столбцах «Город» и «Страна» приводятся те места, которые имели значение в жизни специалистов, однако данные столбцы не претендуют на полноту и абсолютную точность. Флаги современных стран приведены условно: понятно, что в прошлом данных государств не было.

Благодарность – всем, кто помог при составлении данного списка, особенно муфтиям Хусейну Кадодии и Замилюрахману.

Источник: Мунтасир Заман (AhadithNotes) с дополнением Askimam.ru