Тахауи ақидасы (арабша және қазақша мәтіні)

Тахауи ақидасы (арабша және қазақша мәтіні)

نَقُولُ فِي تَوْحِيدِ اللهِ مُعْتَقِدِينَ بِتَوْفِيقِ اللهِ: إِنَّ اللهَ وَاحِدٌ لاَ شَرِيكَ لَهُ .1
1. Аллаһтың жәрдемімен таухид[1] жайлы шынайы түрде былай дейміз: Аллаһ жалғыз және Оның ешқандай да серігі жоқ.
وَلاَ شَيْءَ مِثْلُهُ .2
2. Аллаһқа ұқсайтын еш нәрсе жоқ.
وَلاَ شَيْءَ يُعْجِزُهُ .3
3. Еш нәрсе Аллаһты әлсірете алмайды.
وَلاَ إِلَهَ غَيْرُهُ .4
4. Аллаһтан басқа ешқандай Құдай жоқ.
قَدِيمٌ بِلاَ ابْتِدَاءٍ، دَائِمٌ بِلاَ انْتِهَاءٍ .5
5. Аллаһ Тағала әуелден бар, Оның басталу мерзімі жоқ. Сондай-ақ, Ол мәңгілік, Оның соңы да жоқ.
لاَ يَفْنىَ وَلاَ يَبِيدُ .6
6. Аллаһ Тағала еш уақытта жоқ болмайды.
وَلاَ يَكُونُ إِلاَّ مَا يُرِيدُ .7
7. Тек Аллаһтың қалағаны ғана болады.
لاَ تَبْلُغُهُ الأَوْهَامُ، وَلاَ تُدْرِكُهُ الأَفْهَامُ .8
8. Ақыл Аллаһ Тағаланың қандай екенін еш уақытта біле алмайды. Түйсіктер де оны ұғына алмайды.
9. وَلاَ يُشْبِهُ الأَنَامَ
9. Аллаһ – жаратылғандарға ұқсамайды.
حَيٌّ لاَ يَمُوتُ، قَيُّومٌ لاَ يَنَامُ .10
10. Аллаһ Тағала мәңгі тірі, және ешқашан өлмейді. Ол Қоийум (әруақыт басқару үстінде) ұйықтамайды.
خَالِقٌ بِلاَ حَاجَةٍ، رَازِقٌ بِلاَ مُؤْنَةٍ .11
11. Аллаһ Тағала мұқтажсыз Жаратушы, қиыншылықсыз Рызық Беруші.
مُمِيتٌ بِلاَ مَخَافَةٍ، بَاعِثٌ بِلاَ مَشَقَّةٍ .12
12. Аллаһ Тағала қорқынышсыз өлтіруші, қиыншылықсыз Тірілтуші.
13. مَا زَالَ بِصِفَاتِهِ قَدِيـمًا قَبْلَ خَلْقِهِ، لَمْ يَزْدَدْ بِكَوْنِهِمْ شَيْئًا لَمْ يَكُنْ قَبْلَهُمْ مِنْ صِفَتِهِ، وَكَمَا كَانَ بِصِفَاتِهِ أَزَلِيًّا كَذَلِكَ لاَ يَزَالُ عَلَيْهَا أَبَدِيًّا.
13. Аллаһ Тағаланың Өзіне тән сипаттары әуелден, жаратылыстарды жаратудан бұрын бар. Оған күллі жаратылысты жаратқаннан кейін де жаңа сипат қосылмады. Ол Өзінің сипаттарымен әуелден бар болғандай, сол сипаттарымен мәңгілік қалушы.
14. لَيْسَ بَعْدَ خَلَقَ الْخَلْقَ اسْتَفَادَ اسْمَ «الْخَالِقِ» وَلاَ بِإِحْدَاثِهِ البَرِيَّةِ اسْتَفَادَ اسْمَ «البَارِي»
14. «Халиқ»[2] есімін барша жаратылыстарды жаратқаннан кейін алған жоқ және «әл-Бәрий»[3] есіміне жаратылыстарды жасағаннан кейін ие болған жоқ.
لَهُ مَعْنَى الرُّبُوبِيَّةِ وَلاَ مَرْبُوبَ، وَمَعْنَى الْخَالِقِ وَلاَ مَخْلُوقَ .15
15. Аллаһ Тағала – еш нәрсе жоқ кезде де «әр-Рабб»[4] еді. Ол жаратылыс жаратылудан бұрын да «әл-Халиқ» болған.
16. وَكَمَا أَنَّهُ مُحْيِي الْمَوْتَى بَعْدَمَا أَحْيَا، اِسْتَحَقَّ هَذَا الاِسْمَ قَبْلَ إِحْيَائِهِمْ، كَذَلِكَ اِسْتَحَقَّ اِسْمَ الْخَالِقِ قَبْلَ إِنْشَائِهِمْ
16. Аллаһ Тағала жаратылыстарға өмір бергеннен соң «Өлілерді тірілтуші» деген есімге ие болғандай, оларды тірілтпестен алдын да бұл есімге лайық еді. Осылайша жаратылыстарды жаратудан бұрын да Ол «Халиқ» есіміне ие болған.
17. ذَلِكَ بِأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، وَكُلُّ شَيْءٍ إِلَيْهِ فَقِيرٌ، وَكُلُّ أَمْرٍ عَلَيْهِ يَسِيرٌ، لاَ يَحْتَاجُ إِلَى شَيْءٍ، «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ، وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ» الشُّورَى: 11.
17. Өйткені Оның барлық нәрсеге құдіреті жетеді, барлығы Оған мұқтаж, Ол үшін барлығы жеңіл. Ол еш нәрсеге мұқтаж емес. «Еш нәрсе Аллаһқа ұқсамайды. Ол әр нәрсені естуші, толық көруші» (Шура, 11-аят)
خَلَقَ الْخَلْقَ بِعِلْمِهِ .18
18. Аллаһ Тағала жаратылғандарды ілімімен жаратты.
وَقَدَّرَ لَهُمْ أَقْدَارًا .19
19. Аллаһ Тағала жаратқандарының тағдырын белгілеп қойған.
وَضَرَبَ لَهُمْ آجَالاً .20
20. Аллаһ Тағала жаратқандарының өмір сүру мерзімін белгілеп қойды.
21. وَلَمْ يَخْفَ عَلَيْهِ شَيْءٌ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَهُمْ، وَعَلِمَ مَا هُمْ عَامِلُونَ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَهُمْ
21. Жаратылыстарды жаратудан бұрын Аллаһқа еш нәрсе жасырын болмады. Ол оларды (жаратылыстарды) жаратпастан алдын да не істейтіндерін білетін.
وَأَمَرَهُمْ بِطَاعَتِهِ، وَنَهَاهُمْ عَنْ مَعْصِيَـتِهِ .22
22. Аллаһ Тағала жаратқандарына Өзіне мойынсұнуды бұйырып, қарсы келуден тыйды.
23. وَكُلُّ شَيْءٍ يَجْرِي بِتَقْدِيرِهِ وَمَشِيئَتِهِ، وَمَشِيئَتُهُ تَنْفُُذُ، لاَ مَشِـيئَةَ لِلْعِبَادِ، إِلاَّ مَا شَاءَ لَهُمْ، فَمَا شَاءَ لَهُمْ كَانَ، وَمَا لَمْ يَشـَأْ لَمْ يَكـُنْ
23. Барлық нәрсе Аллаһтың қалауы және белгілеген тағдыры бойынша іске асады. Аллаһтың қалағаны міндетті түрде орындалады. Аллаһтың қалауынсыз құлдардың қалауы жүзеге аспайды. Аллаһ олар үшін не қаласа, сол болады. Ал, Ол қаламаған нәрсе еш уақытта болмайды.
24. يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ، وَيَعْصِمُ وَيُعَافِي فَضْلاً، وَ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ، وَيَخْذُلُ وَ يَبْتَلِي عَدْلاً
24. Аллаһ Тағала Өзінің кеңшілігімен қалаған құлын тура жолға салып, адасудан және пәледен сақтайды. Аллаһ Тағала Өзінің әділдігімен қалаған құлын адастырып, қорлыққа және түрлі пәлеге ұшыратады.
وَكُلُّهُمْ يَتَقَلَّبُونَ فِي مَشِيئَتِهِ، بَيْنَ فَضْلِهِ وَعَدْلِهِ .25
25. Барлық жаратылыстар Аллаһтың кеңшілігі мен әділдігі арасында Оның қалауы бойынша өмір сүреді.
وَهُوَ مُتَعَالٍ عَنِ الأَضْدَادِ وَالأَنْدَادِ .26
26. Аллаһ Тағала қарсыластардан және ұқсастардан пәк.
لاَ رَادَّ لِقَضَائِهِ، وَلاَ مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ، وَلاَ غَالِبَ لأَمْرِهِ .27
27. Аллаһ Тағаланың әмірін кері қайтаратын, Оның үкімін кешіктіріп орындамайтын және Оның әмірінен жоғары тұратын еш нәрсе жоқ.
آمَنَّا بِِذَلِكَ كُلِّهِ، وَأَيْقَنَّا أَنَّ كُلاًّ مِنْ عِنْدِهِ .28
28. Біз осылардың әрбіріне иман келтірдік және барлығы Аллаһтан екендігіне сендік.
29. وَ إِنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ الْمُصْطَفَى، وَنَبِيُّهُ الْمُجْتَبَى، وَرَسُولُهُ الْمُرْتَضَى
29. Күмәнсіз, Мұхаммед (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) Аллаһтың таңдаулы құлы, Пайғамбары және разы болған Елшісі.
30. وَأَنَّهُ خَاتَمُ الأَنْبِيَاءِ، وَإِمَامُ الأَتْقِيَاءِ، وَسَيِّدُ الْمُرْسَلِينَ، وَحَبِيبُ رَبِّ العَالَمِين
30. Мұхаммед (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) – пайғамбарлардың ең соңғысы, тақуа құлдардың имамы, елшілердің мырзасы, әлемдердің Раббысының сүйікті құлы.
وَكُلُّ دَعْوَى النُّبُوَّةِ بَعْدَهُ فَغَيٌّ وَهَوًى .31
31. Пайғамбарымыз Хз. Мұхаммедтен (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) кейін пайғамбарлыққа таласу – адасу және нәпсіге еру болып табылады.
32. وَهُوَ الْمَبْعُوثُ إِلَى عَامَّةِ الْجِنِّ، وَكَافَّةِ الْوَرَى، بِالْحَقِّ وَالْهُدَى، وَبِالنُّورِ وَالضِّيَاءِ
32. Аллаһ Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын)- барлық адамдар мен жындар қауымына шындықпен, тура жолмен, нұрмен және жарықпен жіберілген пайғамбар.
33. وَإِنَّ القُرْآنَ كَلاَمُ اللهِ، مِنْهُ بَدَا بِلاَ كَيْفِيَّةٍ قَوْلاً، وَأَنْزَلَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَحْيًا، وَصَدَّقَهُ الْمُؤمِنُونَ عَلَى ذَلِكَ حَقًّا، وَأَيْقَنُوا أَنَّهُ كَلاَمُ اللهِ تَعَالَى بِالْحَقِيقَةِ، لَيْسَ بِمَخْلُوقٍ كَكَلاَمِ الْبَرِيَّةِ، فَمَنْ سَمِعَهُ فَزَعَمَ أَنَّهُ كَلاَمُ البَشَرِ فَقَدْ كَفَرَ، وَقَدْ ذَمَّهُ اللهُ وَعَابَهُ وَأَوْعَدَهُ بِسَقَرَ حَيْثُ قَالَ تَعَالَى: {إِنْ هَذَا إِلاَّ قَوْلُ الْبَشَرِ، سَأُصْلِيهِ سَقَرَ} المُدَّثِّرُ: 26-25، عَلِمْنَا وَأَيْقَنَّا أَنَّهُ قَوْلُ خَالِقِ الْبَشَرِ، وَلاَ يُشْبِهُ قَوْلَ الْبَشَرِ
33. Құран шүбәсіз Аллаһтың сөзі. Ол Аллаһтан сөз болып шыққан. Оның қалай шыққаны бізге белгісіз. Аллаһ Тағала оны Өзінің Пайғамбарына (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) уахи арқылы түсірді. Мүминдер оны шындықпен қабыл алды. Құран шын мәнінде Аллаһ Тағаланың сөзі екендігін олар мойындады. Құран жаратылмаған, жаратылыстардың сөздері сияқты емес. Кімде-кім Құранды естіп, оны адамның сөзі деп айтатын болса, ол күдіксіз кәпір болады. Аллаһ ондай кісілерді кінәләп, айыптап, оларға «Сақар» атты тозағын дайындады. Аллаһ Тағала былай бұйырды: «(Құран Аллаһтың емес) адамның сөзі ғана деп айтқанды, мен сақар тозағына саламын» (Муддәссир 25-26). Осыдан біз күдіксіз Құранды адамдардың сөзіне ұқсамайтынын, адамдардың Жаратушысының сөзі екенін біліп, оған иман келтіреміз.
وَمَنْ وَصَفَ اللهَ بِمَعْنًى مِنْ مَعَانِي البَشَرِ فَقَدْ كَفَرَ، فَمَنْ أَبْصَرَ 34.
هَذَا اعْتَبَرَ، وَعَنْ مِثْلِ قَوْلِ الكُفَّارِ انْزَجَرَ، وَعَلِمَ أَنَّهُ بِصِفَاتِهِ لَيْسَ كَالْبَشَرِ
34. Кімде-кім адамзатта болған сипаттардың мағнасының  бірімен Аллаһ Тағаланы сипаттаса, күмәнсіз кәпір болады. Мұны ұққан адам ғибрат алады, кәпірлердің сөзінен тыйылады және Аллаһ Тағаланың кемел сипаттарымен адамға ұқсамайтынын біледі.
35. وَالرُّؤْيَةُ حَقٌّ لأَهْلِ الْجَنَّةِ، بِغَيْرِ إِحَاطَةٍ وَلاَ كَيْفِيَّةٍ، كَمَا نَطَقَ بِهِ كِتَابُ رَبِّنَا: {وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ} القيامة: 22-23. وَتَفْسِيرُهُ عَلَى مَا أَرَادَهُ اللهُ تَعَالَى وَعَلِمَهُ، وَكُلُّ مَا جَاءَ فِي ذَلِكَ مِنَ الْحَدِيثِ الصَحِيحِ عَنْ رَسول اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَهُوَ كَمَا قَالَ، وَمَعْنَاهُ عَلَى مَا أَرَادَ، لاَ نَدْخُلُ فِي ذَلِكَ مُتَأَوِّلِينَ بِآرَائِنَا، وَلاَ مُتَوَهِّمِينَ بِأَهْوَائِنَا، فَإِنَّهُ مَا سَلِمَ فِي دِينِهِ إِلاَّ مَنْ سَلَّمَ لِلَّهِ عَـزَّ وَجَـلَّ وَلِرَسُولِهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. وَرَدَّ عِلْمَ مَا اشْتَبَهَ عَلَيْهِ إِلَى عَالِمِهِ
35. Жәннатты мекендеушілердің Аллаһ Тағаланы көретіндігі ақиқат. Олар Аллаһты толық қамтымайды және Оны қалай көретіндігі бізге беймәлім. Бұл мәселеге байланысты Раббымыздың кітабында былай айтылған: «Қиямет күні, талай жүздер жарқылдап, Раббына қарайды» (Қиямет 22-23) Мұның түсіндірмесі Аллаһтың мұрат етіп, білгеніндей. Сондай-ақ бұл мәселе турасында Аллаһтың Елшісінен (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) жеткен барлық сахих хадистер, ол кісінің айтқаны және қалағаны бойынша қабыл етіледі. Біз оларды өзіміздің түсінігімізбен және пікірімізбен жорамалдамаймыз. Ешбір пенде Аллаһ Тағала және Оның Елшісіне (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) бой ұсынып, ақылы жетпейтін мәселелерді білушісіне тапсырмайынша дінінде сау-саламат болмайды.
وَلاَ تَثْبُتُ قَدَمُ الإِسْلاَمِ إِلاَّ عَلَى ظَهْرِ التَّسْلِيمِ وَالاِسْتِسْلاَمِ، .36
فَمَنْ رَامَ عِلْمَ مَا حُظِرَ عَنْهُ عِلْمُهُ، وَلَمْ يَقْنَعْ بِالتَّسْلِيمِ فَهْمُهُ، حَجَبَهُ مَرَامُهُ عَنْ خَالِص التَّوْحِيدِ، وَصَافِي الْمَعْرِفَةِ، وَصَحِيحِ الإِيـمَانِ، فَيَتَذَبْذَبُ بَيْنَ الْكُفْرِ وَالإِيـمَانِ، وَالتَّصْدِيقِ وَالتَّكْذِيبِ، وَالإِقْرَارِ وَالإِنْكَارِ، مُوَسْوَسًا تَائِهًا، شَاكًّا زَائغًا، لاَ مُؤْمِنًا مُصَدِّقًا، وَلاَ جَاحِدًا مُكَذِّبًا
36. Исламның қадамы[5] бой ұсыну мен қарсылықсыз берілу арқылы нықталады. Кімде-кім тыйым салынған ілімді үйренуді ниеттеніп, көңілі бой ұсынумен қанағаттанбаса, оның қолға алған мақсаты оны таухид сенімінің ақиқатынан, таза танымнан, түсініктен және дұрыс иманнан бөгейді. Сонда ол күпірлек пен иман, жалғанға шығару мен мойындау, құптау мен қарсы келу арасында азғырылып, таңырқап, күмәнға қалып, тура жолдан адасады. Ол не мойынсұнған мұсылман емес, не теріске шығарған кәпір емес болып қалады.
37. وَلاَ يَصِحُّ الإِيـمَانُ بِالرُؤْيَةِ لأَهْلِ دَارِ السَّلاَمِ لِمَنْ اعْتَبَرَهَا مِنْهُمْ بِوَهْمٍ، أَوْ تَأَوَّلَهَا بِفَهْمٍ، إِذْ كَانَ تَأْوِيلُ الرُّؤْيَةِ وَتَأْوِيلُ كُلِّ مَعْنًى يُضَافُ إِلَى الرُّبُوبيَّةِ بِتَرْكِ التَّأْوِيلِ، وَلُزُومِ التَّسْلِيمِ، وَعَلَيْهِ دِينُ الْمُسْلِمِينَ
37. Жәннатты мекендеушілердің Аллаһты көретінін қиялға санаған немесе өз ойымен жорамалдаған кісінің иманы шынайы болмайды. Аллаһты көру мәселесі және Аллаһ Тағаланың кез келген сипатының негізгі жорамалы, жоруды доғарып, тек бағыну ғана қажет. Міне Мұсылмандардың діні осымен құрылған.
وَمَنْ لَمْ يَتَوَقَّ النَّفْيَ وَالتَّشْبِيهَ، زَلَّ وَلَمْ يُصِبْ التَّنْزِيهَ 38.
38. Кімде-кім (Аллаһ Тағаланың сипаттары мен одан өзге ақида мәселелерін) жоққа шығарудан, сондай-ақ (Аллаһ Тағалаға тән сипаттарды жаратылғандардың сипаттарына) ұқсатудан тыйылмаса, аяғы тайып, тура жолдан адасады.
39. فَإِنَّ رَبَّنَا جَلَّ وَعَلاَ مَوْصُوفٌ بِصِفَاتِ الْوَحْدَانِيَّةِ، مَنْعُوتٌ بِنُعُوتِ الْفَرْدَانِيَّةِ، لَيْسَ فِي مَعْنَاهُ أَحَدٌ مِنَ الْبَرِيَّةِ
39. Ешбір күмәнсіз Раббымыз Аллаһ Тағала танылған сипаттарында жалғыз. Жалғыздық сипатына ие. Жаратылғандардың ешбірінде Оның сипаты жоқ.
40. وَتَعَالَى عَنِ الْحُدُودِ وَالْغَايَاتِ، وَالأَرْكَانِ وَالأَعْضَاءِ وَالأَدَوَاتِ، لاَ تَحْوِيهِ الْجِهَاتُ السِّتُ كَسَائِر الْمُبْتَدَعَاتِ
40. Аллаһ Тағалаға шекара, соңғы тұрақ, тірек, дене-мүшелері, қатынас құралдары деген нәрсе тән емес. Жаратылыс алты жақты[6] қамтыса, Аллаһ Тағалада тарап, жақ болмақ емес.
41. وَالْمِعْرَاجُ حَقٌ، وَقَدْ أُسْرِيَ بِالنَّبيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَعُرِجَ بِشَخْصِهِ فِي الْيَقَظَةِ إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ إِلَى حَيْثُ شَاءَ اللهُ مِنَ العُلاَ، وَأَكْرَمَهُ اللهُ بِمَا شَاءَ، وَأَوْحَى إِلَيْهِ مَا أَوْحَى: {مَا كَذبَ الفؤَادُ مَا رَأى} النَّجْمُ: 11، فَصَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي الآخِرَةِ وَالأُوْلَى
41. Миғраж оқиғасы – хақ. Ақиқатында Пайғамбарымыз (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) түнде әкетіліп, денесімен ояу күйінде аспанға көтерілді. Кейін, Ол Аллаһ Тағала қалаған биіктікке дейін көтерілді. Аллаһ Тағала қалаған нәрсесімен Оған (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) сый-құрмет көрсетті және оған хабардар етуді қалағанын уахи етті. «(Көзімен) көргендігін өзінің көңілі жоққа шығармады.» (Нәжім, 11). Пайғамбарымызға (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) дүниеде және ақыретте Аллаһтың сәлемі мен салауаттары болсын.
وَالْحَوْضُ الَّذِي أَكْرَمَهُ اللهُ تَعَالَى بِهِ – غِيَاثًا لأُمَّتِهِ – حَقٌّ.42
42. Аллаһ Тағаланың Пайғамбарымызға (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) «Хауз»[7]ды сый етіп және үмметіне жәрдем ретінде бергені ақиқат.
وَالشَّفَاعَةُ الَّتِي ادَّخَرَهَا لَهُمْ حَقٌ، كَمَا رُويَ فِي الأَخْبَارِ .43
43. Хабарларда жеткізілгеніндей, Аллаһ Елшісінің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) үмметі үшін сақтаған шапағаты ақиқат.
وَالْمِيثـَاقُ الَّذِي أَخَذَهُ اللهُ تَعَالَى مِنْ آدَمَ وَذُرِّيَّتِهِ حَقٌّ 44.
44. Аллаһ Тағаланың Адам (Аллаһтың оған сәлемі болсын) және оның ұрпақтарынан алған уәдесі (әл-Мисақ) ақиқат.
45. وَ قَدْ عَلِمَ اللهُ تَعَالَى فِيمَا لَمْ يَزَلْ عَدَدَ مَنْ يَدْخُلُ الْجَّنَةَ، وَعَدَدَ مَنْ يَدْخُلُ النَّارَ جُمْلَةً وَاحِدَةً, فَلاَ يَزْدَادُ فِي ذَلِكَ العَدَدِ وَلاَ يَنْقُصُ مِنْهُ, وَكَذَلِكَ أَفْعَالُهُمْ فِيمَا عَلِمَ مِنْهُمْ أَنْ يَفْعَلُوهُ
45. Аллаһ Тағала жәннат пен тозаққа түсетін жаратылыстарының санын әуелден толық білген. Бұл сан көбеймейді және азаймайды. Сондай-ақ, Ол олардың қандай амал істейтіндерін әуелден білген.
46. وَكُلُّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ, وَالأَعْمَالُ بِالْخَوَاتِيمِ, وَالسَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ بِقَضَاءِ اللهِ, وَالشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ بِقَضَاءِ اللهِ
46. Әрбір адамға жаратылып қойған орнының амалдары жеңілдетілген. Амалдар соңғыларына қарай қабылданады. Бақытты адам Аллаһтың тағдырымен бақытты болады, бақытсыз адам да Аллаһтың тағдырымен бақытсыз болады.
47. وَأَصْلُ الْقَدَرِ سِرُّ اللهِ تَعَالَى فِي خَلْقِهِ, لَمْ يَطَّلِعْ عَلَى ذَلِكَ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ, وَلاَ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ, وَالتَّعَمُّقُ وَالنَّظَرُ فِي ذَلِكَ ذَرِيعَةُ الْخُذْلاَنِ, وَسُلَّمُ الْحِرْمَانِ, وَدَرَجَةُ الطُّغْيَانِ, فَالْحَذَرَ كُلَّ الْحَذَرِ مِنْ ذَلِكَ نَظَرًا وَفِكْرًا وَوَسْوَسَةً, فَإِنَّ الله َطَوَى عِلْمَ الْقَدَرِ عَنْ أَنَامِهِ, وَنَهَاهُمْ عَنْ مَرَامِهِ, كَمَا قَالَ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ: {لاَ يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسْأَلُونَ} الأنبياء: 23. فَمَنْ سَأَلَ: لِمَ فَعَلَ؟ فَقَدْ رَدَّ حُكْمَ الْكِتَابِ, وَمَنْ رَدَّ حُكْمَ الْكِتَابِ كَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ
47. Негізінде, тағдыр Аллаһ Тағаланың жаратылыстарының арасындағы құпия-сыры. Оны Аллаһқа жақын періште де, Оның Елшісі де білмейді. Тағдырды тереңінен ашықтап, ол жайлы көп ойлану, Аллаһтың жәрдемінен ұзақ болуға, мақрұмшылдыққа әрі шектен шығуға себеп болады. Бұл мәселеге тоқталудан, ол туралы ойланудан және азғырушы ойларға түсуден сақтану керек. Өйткені Аллаһ Тағала жаратылыстарынан тағдыр білімін жасырды, оны білуге ниеттенуден тыйды. Аллаһ Тағала Кітабында былай деп бұйырады: «(Аллаһ Тағаладан) Оның өз істегендері тергелмейді, алайда, олар (пенделер) тергеледі.» (Әнбия-23). Сондықтан да, кімде-кім «Не үшін Аллаһ осылай істеді?» дейтін болса, Құранның үкімін жоққа шығарған болады. Ал кімде-кім Құран үкімін жоққа шығарса, күмәнсіз кәпір болады.

48. فَهَذَا جُمْلَةُ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ مَنْ هُوَ مُنَوَّرٌ قَلْبُهُ مِنْ أَوْلِيَاءِ اللهِ تَعَالَى, وَهِيَ دَرَجَةُ الرَّاسِخِينَ فِي الْعِلْمِ, لأَنَّ الْعِلْمَ عِلْمَانِ: عِلْمٌ فِي الْخَلْقِ مَوْجُودٌ, وَعِلْمٌ فِي الْخَلْقِ مَفْقُودٌ, فَإِنْكَارُ العِلْمِ الْمَوْجُودِ كُفْرٌ, وَاِدِّعَاءُ الْعِلْمِ الْمَفْقُودِ كُفْرٌ, وَلاَ يَثْبُتُ الإِيـمَانُ إِلاَّ بِقَبُولِ الْعِلْمِ الْمَوْجُودِ, وَتَرْكِ طَلَبِ الْعِلْمِ الْمَفْقُودِ.
48. Жоғарыда айтылғандар Аллаһ Тағаланың нұрлы жүректі достарына қажетті нәрселердің қорытындысы және ілімде алда тұрған ғалымдардың дәрежесі. Өйткені ілім екі түрге бөлінеді: халықтың арасында бар (шариғат) ілім және халықтан тыс жасырын (ғайб) ілімі. Бар ілімді (шариғат) жоққа шығару күпірге жатады. Ғайб іліміне ұмтылу да күпірге жатады. Бар ілімді қабылдап, ғайб іліміне мойынсұнған кезде ғана иман нық, берік болады.

49. وَنُؤْمِنُ بِاللَّوْحِ وَالْقَلَمِ، وَبِجَمِيعِ مَا فِيهِ قَدْ رُقِمَ، فَلَوْ اجْتَمَعَ الْخَلْقُ كُلُّهُمْ عَلَى شَيْءٍ كَتَبَهُ اللهُ تَعَالَى فِيهِ أَنَّهُ كَائِنٌ، لِيَجْعَلُوهُ غَيْرَ كَائِنٍ لَمْ يَقْدِرُوا عَلَيْهِ، وَلَوْ اجْتَمَعُوا كُلُّهُمْ عَلَى شَيْءٍ لَمْ يَكْتُبْهُ اللهُ تَعَالَى فِيهِ، لِيَجْعَلُوهُ كَائِناً لَمْ يَقدِرُوا عَليْهِ، جَفَّ الْقَلَمُ بِمَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ
49. Біз Ләухул-Махфузға[8], қаламға[9], сондай-ақ, Ләухул-Махфузда қаламмен жазылған барлық нәрсеге иман келтіреміз. Егер жаратылыстардың барлығы жиналып, Аллаһ Тағаланың Ләухул-Махфузда жазып қойған, орындалуы тиіс болған нәрсенің болмауын қаласа, олар оны істей алмайды. Ал егер жаратылыстардың барлығы жиналып, Аллаһ Тағала Ләухул-Махфузға жазбаған нәрсенің болуын қаласа да, олар оны істей алмайды. Өйткені қаламның сиясы қияметке дейін болатын нәрсенің барлығын жазып, кеуіп қалған.
وَمَا أَخْطَأَ الْعَبْدَ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَهُ، وَمَا أَصَابَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَهُ .50
50. Пенденің тағдырына жазылмаған нәрсе, еш уақытта болмайды. Ал егер тағдырына жазылған болса, жазмышы оған сөзсіз келеді, айналып өтпейді.
51. وَعَلَى الْعَبْدِ أَنْ يَعْلَمَ أَنَّ اللهَ قَدْ سَبَقَ عِلْمُهُ فِي كُلِّ كَائِنٍ مِنْ خَلْقِهِ, فَقَدَّرَ ذَلِكَ تَقْدِيراً مُحْكَماً مُبْرَماً، لَيْسَ فِيهِ نَاقِضٌ، وَلاَ مُعَقِّبٌ، وَلاَ مُزِيلٌ، وَلاَ مُغَيِّرٌ، وَلاَ نَاقِصٌ وَلاَ زَائِدٌ مِنْ خَلْقِهِ فِي سَمَاوَاتِهِ وَأَرْضِهِ.
51. Пенде Аллаһтың жаратылыстарында болатын барлық жайларын алдын-ала білетіндігінен хабардар болуы керек. Аллаһ оның бәрін тағдырға өзгермейтіндей берік етіп, жазып қойған. Оның көктегі және жердегі жаратылыстарының ішінде бұл тағдырды бұзатын, кешіктіретін, жоятын, өзгертуге күші жететін, кемітетін немесе қосатын ешнәрсе жоқ.
52. وَذَلِكَ مِنْ عَقْدِ الإِيـمَانِ، وَأُصُولِ الْمَعْرفَةِ, وَالاِعْتِرَافِ بِتَوْحِيدِ اللهِ تعالى ورُبُوبِيَّتِهِ، كَمَا قَالَ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ: {وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيراً} الفُرْقَانُ:2. وَقَالَ تَعَالَى: {وَكَانَ أَمْرُ اللهِ قَدَراً مَقْدُوراً} الأَحْزَابُ:38
52. Тағдырға жоғарыдағыдай иман келтіру – иманның түйіні, Аллаһ Тағаланың таухидын, рубубиатын[10] мойындау және таным негіздері болып табылады. Аллаһ Тағала былай бұйырады: «Ол күллі затты жаратты да соған лайық өлшем белгіледі.». (Фурқан-2). Басқа аятта: «Аллаһтың әмірі – өзгермес үкім.» (Ахзаб 38)
53. فَوَيْلٌ لِمَنْ صَارَ قَلْبُهُ فِي القَدَرِ قَلْبًا سَقِيمًا – وَفِي نُسْخَةٍ: فوَيْلٌ لِمَنْ ضَاعَ لَهُ فِي الْقَدَرِ قَلْبًا سَقِيمًا – لَقَدْ الْتَمَسَ بِوَهْمِهِ فِي فَحْصِ الْغَيْبِ سِرّاً كَتِيماً, وَعَادَ بِمَا قَالَ فِيهِ أَفَّاكاً أَثِيمًا
53. Тағдыр жайында жүрегі жараланған (күмәнданған)[11], басқа бір үлгіде: ауру, жүрегін жоғалтқан – адамға қандай өкініш. Мұндай кісі өзінің күмәнімен ғайбты тексеріп, айтқан сөздері жалған болып, күнәһар, жала жабушы болады.
وَالْعَرْشُ وَالْكُرْسِيُّ حَقٌّ 54.
54. Арш және Күрси – хақ.
55. وَهُوَ مُسْتَغْنٍ عَنِ الْعَرْشِ وَمَا دُونَهُ, مُحِيطٌ بِكُلِّ شَيْءٍ وَفَوْقَهُ, وَقَدْ أَعْجَزَ عَنِ الإِحَاطَةِ خَلْقَهُ
55. Аллаһ Тағала Аршқа да және еш бір нәрсеге де мұқтаж емес. Ол барлық нәрсені тұтас меңгеруші және барлығынан жоғары. Аллаһ Тағала, жаратылыстарды Өзін толық білуге дәрменсіз қылған.[12]
56. وَنَقُولُ: إِنَّ اللهَ اتَّخَذَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً، وَكَلَّمَ اللهُ مُوسَى تَكْلِيماً، إِيـمَاناً وَتَصْدِيقاً وَتَسْلِيماً
56. Шындығында, біз Аллаһтың Ибраһимді (Аллаһтың оған сәлемі болсын) Өзіне халил (дос) қылғанына, Мұсамен (Аллаһтың оған сәлемі болсын) сөйлескендігіне иман келтіріп, мақұлдаймыз және мойынсұнамыз.
57. وَنُؤْمِنُ بِالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّبِيِّينَ, وَالْكُتُبِ الْمُنَزَّلَةِ عَلَى الْمُرْسَلِينَ، وَنَشْهَدُ أَنَّهُمْ كَانُوا عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ
57. Періштелерге, пайғамбарларға және елшілерге түсірілген кітаптарға иман келтіреміз, сондай-ақ, олардың анық ақиқатта болғандықтарына куәлік етеміз.
58. وَنُسَمِّي أَهْلَ قِبْلَتِنَا مُسْلِمِينَ مُؤْمِنِينَ, مَا دَامُوا بِمَا جَاءَ بِهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مُعْتَرِفِينَ، وَلَهُ بِكُلِّ مَا قَالَ وَأَخْبَرَ مُصَدِّقِينَ
58. Құбыламызды жақтаушылар Пайғамбарымыздың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) әкелгендерін мойындап, жеткізгендерін және хабардар еткендерін мақұлдап, қолдаса ғана мұсылмандар, мүминдер деп атаймыз.
وَلاَ نَخُوضُ فِي اللهِ، وَلاَ نُمَارِي فِي دِينِ اللهِ .59
59. Біз Аллаһ жайлы (ойлауда, ой жүгіртуде) тереңге үңілмейміз және Аллаһтың діні жөнінде таласып, тартыспаймыз.
60. وَلاَ نُجَادِلُ فِي الْقُرْآنِ، وَنَشْهَدُ أَنَّهُ كَلاَمُ رَبِّ الْعَالَمِينَ, نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ، فَعَلَّمَهُ سَيِّدَ الْمُرْسَلِينَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَعَلَى آلِهِ أَجْمَعِينَ, وَهُوَ كَلاَمُ اللهِ تَعَالَى لاَ يُسَاوِيهِ شَيْءٌ مِنْ كَلاَمِ الْمَخْلُوقِينَ, وَلاَ نَقُولُ بِخَلْقِهِ، وَلاَ نُخَالِفُ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ
60. Құран жайлы тартыспаймыз. Құран Кәрім әлемдердің Раббысының сөзі екендігіне куәлік етеміз. Оны Рухул-Әмин (Жәбірейл) арқылы түсіріп, елшілердің мырзасы Мұхаммедке (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) үйреткен. Құран Аллаһтың сөзі, ешбір жаратылыстардың сөзі оған тең келмейді. Біз оны жаратылған демейміз және мұсылмандар жамағатына қарсы шықпаймыз.
61. وَلاَ نُكَفِّرُ أَحَداً مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ بِذَنْبٍ، مَا لَمْ يَسْتَحِلَّهُ, وَلاَ نَقُولُ: لاَ يَضُرُّ مَعَ الإِيـمَانِ ذَنْبٌ لِمَنْ عَمِلَهُ
61. Істеп жүрген күнәсін халал деп айтпайынша Құбыла жамағатынан ешбірін күнәсына байланысты кәпір демейміз, иман келтірушінің істеген күнәсі өзіне зиян тигізбейді деп те айтпаймыз.
62. وَنَرْجُو لِلْمُحْسِنِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْ يَعْفُوَ عَنْهُمْ، وَيُدْخِلَهُمُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِهِ، وَلاَ نَأْمَنُ عَلَيْهِمْ، وَلاَ نَشْهَدُ لَهُمْ بِالْجَنَّةِ, وَنَسْتَغْفِرُ لِمُسِيئِهِمْ، وَنَخَافُ عَلَيْهِمْ، وَلاَ نُقَنِّطُهُمْ
62. Мүминдерден жақсылық жасаушыларды Аллаһ Тағала кешіріп, мейірімімен оларды жәннатқа кіргізеді деп, үміт етеміз. Бірақ, олар туралы сенімді бола алмаймыз.[13] Олардың жәннатқа түсетініне куәлік етпейміз. Біз күнәһарлар үшін кешірім сұраймыз. Олардың жағдайлары үшін қауіптенеміз және олардан[14] үміт үзбейміз.
63. وَالأَمْنُ وَالإِيَاسُ يَنْقُلاَنِ عَنْ مِلَّةِ الإِسْلاَمِ, وَسَبِيلُ الْحَقِّ بَيْنَهُمَا لأَهْلِ الْقِبْلَةِ
63. Толық сенімді болу[15] және үмітсіздену[16] әрекеті Исламнан шығуға себепші болады. Құбыла жамағаты үшін тура жол, осы екеуінің арасында.
وَلا يَخْرُجُ الْعَبْدُ مِنَ الإِيـمَانِ إِلاَّ بِجُحُودِ مَا أَدْخَلَهُ فِيهِ 64.
64. Пенде өзін иманға кіргізген сенім негіздерін жоққа шығармайынша, иманнан шығып кетпейді.
65. وَالإِيـمَانُ: هُوَ الإِقْرَارُ بِاللِّسَانِ، وَالتَّصْدِيقُ بِالْجَنَانِ, وَجَمِيعُ مَا صَحَّ عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنَ الشَّرْعِ وَالْبَيَانِ كُلُّهُ حَقٌّ. وَالإِيـمَانُ وَاحِدٌ, وَأَهْلُهُ فِي أَصْلِهِ سَوَاءٌ، وَالتَّفَاضُلُ بَيْنَهُمْ بِالْخَشْيَةِ وَالتُّقَى، وَمُخَالَفَةِ الْهَوَى، وَمُلاَزَمَةِ الأَوْلَى
65. Иман дегеніміз – тілмен айту және жүрекпен бекітіп растау.[17] Шариғат және дін істері туралы Пайғамбарымыздан (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) жеткен барлық сахих хадистер рас (шындық). Иман – біреу. Сенім негізінде иман келтіргендер (мүминдер) бір-бірімен тең. Олардың арасындағы артықшылық – Аллаһтан көп қорқу, тақуалық, нәпсіге қарсы тұру және ең жақсысымен амал ету тұрғысынан болады.
وَالْمُؤْمِنُونَ كُلُّهُمْ أَوْلِيَاءُ الرَّحْمَنِ 66.
66. Мүминдердің барлығы Рахманның достары болып табылады.
وَأَكْرَمُهُمْ عِنْدَ اللهِ أَطْوَعُهُمْ وَأَتْبَعُهُمْ لِلْقُرْآنِ 67.
67. Аллаһтың құзырында мүминдердің ең құрметтілері, Аллаһқа көп бой ұсынғандар мен Құранмен ең көп амал еткендер.
68. وَالإِيـمَانُ: هُوَ الإِيـمَانُ بِاللهِ، وَمَلاَئِكَتِهَ،وَكُتُبِهِ، وَرُسُلِهِ، وَالْيَوْمِ الآخِرِ، وَالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ، وَحُلْوِهِ وَمُرِّهِ مِنَ اللهِ تَعَالَى
68. Иман – Аллаһқа, Оның періштелеріне, кітаптарына, пайғамбарларына, Ақырет күніне, сондай-ақ, тағдырдың жақсылығы мен жамандығы әрі ащысы мен тұщысы Аллаһ Тағаладан екендігіне сеніп, мойынсұну.
69. وَنَحْنُ مُؤْمِنُونَ بِذَلِكَ كُلِّهِ, لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ، وَنُصَدِّقُهُمْ كُلَّهُمْ عَلَى مَا جَاؤُوا بِهِ
69. Біз жоғарыда өткен мәселелердің барлығына иман келтірген мүминдерміз. Біз пайғамбарлардың ешқайсысын бөлмейміз, әрі олардың әкелгендерін, жеткізгендерін растаймыз.
70. وَأَهْلُ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي النَّارِ لاَ يُخَلَّدُونَ، إِذَا مَاتُوا وَهُمْ مُوَحِّدُونَ, وَإِنْ لَمْ يَكُونَوا تَائِبِينَ، بَعْدَ أَنْ لَقُوا اللهَ عَارِفِينَ, وَهُمْ فِي مَشِيئَتِهِ وَحُكْمِهِ: إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُمْ وَعَفَا عَنْهُمْ بِفَضْلِهِ، كَمَا ذَكَرَ عَزَّ وَجَلَّ فِي كِتَابِهِ: {وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ} النِّسَاءُ: 48,116 وَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُمْ فِي النَّارِ بِعَدْلِهِ, ثُمَّ يُخْرِجُهُمْ مِنْهَا بِرَحْمَتِهِ وَشَفَاعَةِ الشَّافِعِينَ مِنْ أَهْلِ طَاعَتِهِ, ثُمَّ يَبْعَثُهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ، وَذَلِكَ بِأَنَّ اللهَ تَعَالَى تَوَلَّى أَهْلَ مَعْرِفَتِهِ، وَلَمْ يَجْعَلْهُمْ فِي الدَّارَيْنِ كَأَهْلِ نُكْرَتِهِ، الَّذِينَ خَابُوا مِنْ هِدَايَتِهِ، وَلَمْ يَنَالُوا وَلاَيَتَهُ. اللَّهُمَّ يَا وَلِيَّ الإِسْلاَمِ وَأَهْلِهِ، ثَبِّتْنَا عَلَى الإِسْلاَمِ حَتَّى نَلَقَاكَ بِهِ
70. Мұхаммед (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) үмметінен үлкен күнә істегендер жалғыз Аллаһқа құлшылық қылып[18], әрі Аллаһтың құзырына Оны біліп таныған күйде[19] барса, тәубе қылмаған болса да тозақта мәңгі қалмайды. Олар Аллаһтың қалауы мен үкіміне қалдырылады. Аллаһ қаласа мейірімділігіне бөлеп кешіреді. Құранда Аллаһ Тағала былай бұйырады: «Ширктен басқа күнәләрды қалаған құлына кешіреді» (Ниса: 48; 116). Ал, қаласа әділеттігімен оларды тозақта азаптайды. Кейін Өзінің мейірімділігімен және өзіне мойынсұнғандардан болған шапағат етушілердің шапағатымен оларды тозақтан шығарады. Содан кейін оларды жәннатқа жібереді. Өйткені, Аллаһ Тағала Өзін таныған құлдарын дос тұтады. Сонымен қатар, оларды екі дүниеде де һидаятынан мақрұм болған және дос болуға қол жеткізе алмаған кәпірлер қауымына ұқсатпайды. Ислам және оның жұртын дос тұтқан уа Аллаһым! Саған жолыққанша Исламда қадамымызды нық қылғайсың!
71. وَنَرَى الصَّلاَةَ خَلْفَ كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ، وَعَلَى مَنْ مَاتَ مِنْهُمْ
71. Біз Құбыла жұртынан болған әрбір жақсы немесе күнәһәр пенденің артынан намаз оқуға болады дейміз. Сондай-ақ Құбыла жұртынан қаза болғандарға жаназа намазын оқуды да дұрыс деп білеміз.
وَلاَ نُنَزِّلُ أَحَداً مِنْهُمْ جَنَّةً وَلاَ نَاراً .72
72. Құбыла жұртынан бірде-бір кісіні жәннатқа, не тозаққа кіреді деп кесіп айтпаймыз.
73. وَلاَ نَشْهَدُ عَلَيْهِمْ بِكُفْرٍ وَلاَ بِشِرْكٍ وَلاَ بِنِفَاقٍ، مَا لَمْ يَظْهَرْ مِنْهُمْ شَيْءٌ مِنْ ذَلِكَ، وَنَذَرُ سَرَائِرَهُمْ إِلَى اللهِ تَعَالَى
73. Біз Құбыла жұртының бойынан анық белгілерінің бірі[20] табылмағанша мұнафық, кәпір немесе мүшрик деп куәлік етпейміз. Олардың ішкі дүниесін Аллаһ Тағалаға қалдырамыз.
74. وَلاَ نَرَى السَّيْفَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلاَّ مَنْ وَجَبَ عَلَيْهِ السَّيْفُ
74. Біз «Мұхаммедтің (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) үмметінен бірде-біріне қылыш көтерілмейді, тек қана қылыш жұмсау уәжіп болған кісілерге ғана қылыш көтеріледі», дейміз.
75. وَلاَ نَرَى الْخُرُوجَ عَلَى أَئِمَّتِنَا وَوُلاَةِ أُمُورِنَا, وَإِنْ جَارُوا, وَلاَ نَدْعُو عَلَيْهِمْ, وَلاَ نَنْزِعُ يَداً مِنْ طَاعَتِهِمْ, وَنَرَى طَاعَتَهُمْ مِنْ طَاعَةِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ فَرِيضَةً، مَا لَمْ يَأْمُرُوا بِمَعْصِيَةٍ, وَنَدْعُو لَهُمْ بِالصَّلاَحِ وَالْمُعَافَاةِ
75. Біз имамдарымыз бен басшыларымызға зұлымдық жасаса да қарсы шықпаймыз. Біз оларды қарғамаймыз. Оларға бағынудан бас тартпаймыз. Оларға бағынуды Аллаһ Тағалаға бағынудың бір түрі және парыз деп білеміз, егер олар күнә істеуге бұйырмаса. Олар үшін туралық пен кешірім сұрап дұға қыламыз.
وَنَتَّبِعُ السُّنَّةَ وَالْجَمَاعَةَ، وَنَجْتَنِبُ الشُّذُوذَ وَالْخِلاَفَ وَالْفُرْقَةَ 76.
76. Біз сүннет пен жамағатқа ілесеміз. Жамағаттан бөлінуден, оларға қарсы келуден және топтарға бөлінуден сақтанамыз.
وَنُحِبُّ أَهْلَ الْعَدْلِ وَالأَمَانَةِ، وَنُبْغِضُ أَهْلَ الْجَوْرِ وَالْخِيَانَةِ 77.
77. Әділеттілер мен аманатшыларды жақсы көреміз, сондай-ақ әділетсіздер мен қиянатшыларды жек көреміз.
وَنَقُولُ: اللهُ أَعْلَمُ، فِيمَا اشْتَبَهَ عَلَيْنَا عِلْمُهُ 78.
78. Біз ақылымызға сыймайтын нәрселер жайында: «Аллаһ жақсы біледі»-дейміз.
وَنَرَى الْمَسْحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ، فِي السَّفَرِ وَالْحَضَرِ، كَمَا جَاءَ فِي الأَثَرِ 79.
79. Хадистерде айтылғандай, сапарда да, өз жұртында да мәсіге мәсих тартуға болады дейміз.
80. وَالْحَجُّ وَالْجِهَادُ مَاضِيَانِ مَعَ أُولِي الأَمِرِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ، بَرِّهِمْ وَفَاجِرِهِمْ، إِلَى قِيَامِ السَّاعَةِ، لاَ يُبْطِلُهُمَا شَيْءٌ وَلاَ يَنْقُضُهُمَا
80. Мұсылмандардың жақсылары мен жамандарынан болған басшыларымен бірге қажылық және жиһад Қиямет күніне дейін жалғасады. Оларды бірде-бір нәрсе тоқтата алмайды және бұзып жібере алмайды.
وَنُؤْمِنُ بِالْكِرَامِ الْكَاتِبِينَ، فَإِنَّ اللهَ قَدْ جَعَلَهُمْ عَلَيْنَا حَافِظِينَ 81.
81. Біз Кирамин Катибин[21] періштелеріне иман келтіреміз. Расында Аллаһ Тағала оларды бізді қорғаушы етіп қойды.
وَنُؤْمِنُ بِمَلَكِ الْمَوْتِ، الْمُوَكَّلِ بِقَبْضِ أَرْوَاحِ الَعَالَمِينَ 82.
82. Жаратылғандардың жанын алу міндеті жүктелген өлім періштесіне иман келтіреміз.
83. وَبِعَذَابِ الْقَبْرِ لِمَنْ كَانَ لَهُ أَهْلاً، وَسُؤَالِ مُنْكَرٍ وَنَكِيرٍ فِي قَبْرِهِ عَنْ رَبِّهِ وَدِينِهِ وَنَبِيِّهِ، عَلَى مَا جَاءَتْ بِهِ الأَخْبَارُ عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَعَنِ الصَّحَابَةِ رِضْوَانُ اللهِ عَلَيِهِمْ . وَالْقَبْرُ رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ، أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّيرَانِ
83. Лайық болған кісілерге қабір азабының болатындығына, барлық адамдардан қабірде Мункар және Накир есімді періштелер Раббысы, діні және пайғамбары турасында сұрайтынына, сонымен қатар бұл туралы Аллаһ Елшісі (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) және сахабалардан (Аллаһ олардан разы болсын) келген хабарларға иман келтіреміз. Қабір жәннат бақтарынан бір бақша немесе тозақ шұңқырынан бір шұңқыр болып табылады.
84. وَنُؤْمِنُ بِالْبَعْثِ وَجَزَاءِ الأَعْمَالِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَالْعَرْضِ وَالْحِسَابِ، وَقِرَاءَةِ الْكِتَابِ، وَالثَّوَابِ وَالْعِقَابِ، وَالصِّرَاطِ وَالْمِيزَانِ
84. Қиямет күнінде қайта тірілуге, амалдардың сыйы немесе жазасы берілетініне, Аллаһтың алдына ұсынылуға, есеп-қисапқа, кітаптардың[22] оқылуына, сауап алуға, азапталуға, Сырат көпіріне және Таразыға иман келтіреміз.
85. الْجَنَّةُ وَالنَّارُ مَخْلُوقَتَانِ، لاَ تَفْنَيَانِ أَبَدًا وَلاَ تَبِيدَانِ، وَإِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْجَنَّةَ وَالنَّارَ قَبْلَ الْخَلْقِ، وَخَلَقَ لَهُمَا أَهْلاً، فَمَنْ شَاءَ مِنْهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ فَضْلاً مِنْهُ، وَمَنْ شَاءَ مِنْهُمْ إِلَى النَّارِ عَدْلاً مِنْهُ، وَكُلٌّ يَعْمَلُ لِمَا قَدْ فُرِغَ لَهُ، وَصَائِرٌ إِلَى مَاخُلِقَ لَهُ. وَالْخَيْرُ وَالشَّرُّ مُقَدَّرَانِ عَلَى الْعِبَادِ
85. Жәннат пен тозақ жаратылған. Олардың соңы жоқ және ешқашан жоғалмайды. Шүбәсіз Аллаһ Тағала жәннат пен тозақты жаратылыстарды жаратудан бұрын жаратып, ол екеуіне мекендеушілерді жаратты. Аллаһ Тағала жаратылыстарынан қалағанын мейірімділігімен жәннәтқа кіргізеді. Сонымен бірге қалағанын әділеттілігімен тозаққа түсіреді. Әрбір жаратылыс тағдырына жазылғандарын ғана жасайды және өзі үшін жаратылып қойылған орынға барады.[23] Жақсылық пен жамандық пенделердің тағдырына жазылған.
86. وَالاِسْتِطَاعَةُ الَّتِي يَجِبُ بِهَا الْفِعْلُ مِنْ نَحْوِ التَّوْفِيقِ الَّذِي لاَ يَجُوزُ أَنْ يُوصَفَ الْمَخْلُوقُ بِهِ فَهِيَ مَعَ الْفِعْلِ، وَأَمَّا الاِسْتِطَاعَةُ مِنْ جِهَةِ الصِّحَّةِ وَالْوُسْعِ وَالتَّمَكُّنِ وَسَلاَمَةِ الآلاَتِ فَهِيَ قَبْلَ الْفِعْلِ، وَبِهَا يَتَعَلَّقُ الْخِطَابُ، وَهُوَ كَمَا قَالَ تَعَالَى: {لاَ يُكَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا} البَقَرَةُ: 286
86. Іс-әрекет үшін қажетті шама (күш) жаратылыстың сипаттануы мүмкін болмаған тауфиқ[24] тұрғысынан, іс-әрекетпен бірге болады. Ал сау-саламаттық, күш, мүмкіншілік және аспап-құралдардың жарақты болуы тұрғысынан шама іс-әрекеттен бұрын болады. Шариғат талабы міне осыған байланысты. Бұл туралы Аллаһ Тағала былай дейді: «Аллаһ Тағала еш бір кісіге шамасы (күші) келмейтін міндетті жүктемейді» (Бақара сүресі, 286-аят).
وَأَفْعَالُ الْعِبَادِ خَلْقُ اللهِ، وَكَسْبٌ مِنَ الْعِبَادِ 87.
87. Адам баласының амалдары – Аллаһтың жаратуымен және пенденің кәсіп етуімен болады.
88. وَلَمْ يُكَلِّفْهُمْ اللهُ تَعَالَى إِلاَّ مَا يُطِيقُونَ, وَلاَ يُطِيقُونَ إِلاَّ مَا كَلَّفَهُمْ وَهُوَ تَفْسِيرُ: «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ». نَقُولُ: لاَ حِيلَةَ لأَحَدٍ، وَلاَ حَرَكَةَ لأَحَدٍ وَلاَ تَحَوُّلَ لأَحَدٍ عَنْ مَعْصِيةِ اللهِ إِلاَّ بِمَعُونَةِ اللهِ، وَلاَ قُوَّةَ لأَحَدٍ عَلَى إِقَامَةِ طَاعَةِ اللهِ وَالثَّبَاتِ عَلَيْهَا إِلاَّ بِتَوْفِيقِ اللهِ. وَكُلُّ شَيْءٍ يَجْرِي بِمَشِيئَةِ اللهِ تَعَالَى وَعِلْمِهِ وَقَضَائِهِ وَقَدَرِهِ، غَلَبَتْ مَشِيئَتُهُ الْمَشِيئَاتِ كُلَّهَا. وَغَلَبَ قَضَاؤُهُ الْحِيَلَ كُلَّهَا، يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ غَيْرُ ظَالِمٍ أَبَداً، تَقَدَّسَ عَنْ كُلِّ سُوءٍ وَحَيْنٍ، وَتَنَزَّهَ عَنْ كُلِّ عَيْبٍ وَشَيْنٍ، (لاَ يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَهُمْ يُسٍأَلُونَ) الأَنْبِيَاءُ: 23.
88. Аллаһ Тағала пенделеріне шамасы жететінін ғана жүктейді. Олардың шама-шарқы Аллаһтың жүктегеніне ғана жетеді. Бұл «Лә хәулә уә лә қууәтә иллә билләһ» сөзінің түсіндірмесі. Біз айтамыз: Бірде-бір адам Аллаһтың жәрдемінсіз Аллаһ алдында күнә істеуден сақтап қалатын қандайда бір айла, айналып өтерлік қандай да бір іс-әрекет жасай алмайды. Аллаһ тауфиқ бермесе адамдарда Аллаһқа ғибадат етуде және құлшылық қылуда бекем болуға ешқандай күш қуат жоқ. Барлық нәрсе Аллаһтың қазасы[25], тағдыры, білімі және қалауымен жүзеге асады. Оның қалауы барлық нәрсенің қалауынан жоғары. Сондай-ақ, Оның қазасы барлық айлалардан жоғары. Аллаһ әрдайым зұлымдық жасамастан қалаған ісін жүзеге асырады. «Аллаһ Тағала істегендерінен сұралмайды, ал жаратылыстар сұралады[26]» (Әнбия сүресі, 23-аят).
وَفِي دُعَاءِ الأَحْيَاءِ وَصَدَقَاتِهِمْ مَنْفَعَةٌ لِلأَمْوَاتِ 89.
89. Тірілердің дұға және садақалары өлгендерге пайда береді.
وَاللهُ تَعَالَى يَسْتَجِيبُ الدَّعَوَاتِ، وَيَقْضِي الْحَاجَاتِ 90.
90. Аллаһ Тағала дұғаларды қабыл етіп, қажеттерді өтейді.
91. وَيَمْلِكُ كُلَّ شَيْءٍ، وَلاَ يَمْلِكُهُ شَيْءٌ. وَلاَ غِنىَ عَنِ اللهِ تَعَالَى طَرْفَةَ عَيْنٍ. وَمَنْ اسْتَغْنَى عَنِ اللهِ طَرْفَةَ عَيْنٍ، فَقَدْ كَفَرَ، وَصَارَ مِنْ أَهْلِ الْحَيْنِ
91. Аллаһ Тағала тұтас жаратылғандарға иелік қылады. Бірде-бір нәрсе Оған иелік ете алмайды. Бір сәтке болса да Аллаһ Тағалаға мұқтаж болмау мүмкін емес. Егер кімде-кім, өзін бір сәт болсын Аллаһ Тағалаға мұқтаж емеспін деп санаса, ол күмәнсіз кәпір болып, зиянға ұшырағандардың қатарынан болады.
وَاللهُ يَغْضَبُ وَيَرْضَى، لاَ كَأَحَدٍ مِنَ الْوَرَى 92.
92. Аллаһ Тағала ашуланады, разы болады, бірақ жаратылыстар сияқты емес.
93. وَنُحِبُّ أَصْحَابَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَلاَ نُفَرِّطُ فِي حُبِّ أَحَدٍ مِنْهُمْ. وَلاَ نَتَبَرَّأَ مِنْ أَحَدٍ مِنْهُمْ، وَنُبْغِضُ مَنْ يُبْغِضُهُمْ، وَبِغَيْرِ الْحَقِّ يَذْكُرُهُمْ، وَلاَ نَذْكُرُهُمْ إِلاَّ بِخَيْرٍ، وَحُبُّهُمْ دِينٌ وَإِيـمَانٌ وَإِحْسَانٌ، وَبُغْضُهُمْ كُفْرٌ وَنِفَاقٌ وَطُغْيَانٌ
93. Пайғамбарымыздың (Аллаһтың оған игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларын жақсы көреміз. Олардың ешбірін жақсы көруде шектен шығып кетпейміз және бірде-бірін шетке сырып, одан бас тартпаймыз. Оларды жек көрген және олар туралы жаман сөз айтатын кісілерді жек көреміз. Біз оларды тек жақсы сөздермен ғана еске аламыз. Оларды жақсы көру – дін, иман және ихсан, оларды жек көру – күпірлік, мұн.

P.S. Сайтымызда жарияланған мақалалардың  авторлық құқығы   Al-isnad.kz  сайтына тиесілі.